• نقش رسانه ها

رسانه‌های اندونزی نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی درمورد مسئله فلسطین دارند. رسانه‌های بزرگ به طور منظم تحولات فلسطین را پوشش می‌دهند و اغلب جنبه‌های انسانی درگیری را برجسته می‌کنند. تصویر فلسطینی‌ ها به عنوان قربانیان اشغالگری برای مخاطبان اندونزیایی بسیار مؤثر است. رسانه‌های اجتماعی این پوشش را تقویت می‌کنند و افراد بانفوذ و شهروندان عادی اخبار را به اشتراک می‌گذارند و همبستگی خود را ابراز می‌کنند. چارچوب رسانه‌ای اغلب شامل زمینه‌های مذهبی است که ارتباط بین مسلمانان اندونزی و قضیه فلسطین را بیشتر تقویت می‌کند. پوشش خبری به طور معمول همدلانه با فلسطین است و منعکس‌کننده توافق اجتماعی گسترده‌تر است. با این حال، بحث‌ های انتقادی درباره پیچیدگی‌ های درگیری نیز وجود دارد که دیدگاه دقیق‌تری ارائه می‌دهد. نقش رسانه ها به این ترتیب هم منعکس‌کننده و هم شکل‌دهنده افکار عمومی است.

• نقش رسانه ‌های سنتی:

رسانه های سنتی مانند تلویزیون، رادیو و روزنامه‌ها به طورگسترده به پوشش اخبار مربوط به فلسطین می‌پردازند. این رسانه ‌ها با پخش گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و تحلیل‌های خبری از شرایط در فلسطین، همبستگی و حمایت عمومی را تقویت می‌کنند. برنامه ‌های ویژه و مستندهایی درباره فلسطین نیز به آگاهی‌بخشی و ایجاد همدلی بیشتر با مردم فلسطین کمک می‌کنند.

رسانه هایی که بیشترین نقش را در حمایت از فلسطین ایفا کردند :

1. روزنامه و مجله خبری کمپاس
   • یکی از بزرگ‌ترین روزنامه‌ های اندونزی که به طور گسترده به پوشش اخبار بین‌المللی، به ویژه مسائل مربوط به فلسطین، می‌پردازد. مقالات و گزارش‌های تحلیلی این وبسایت درباره وضعیت فلسطین بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
   • وبسایت https://www.kompas.com/:
2. وبسایت خبری دتیک نیوز
   • وبسایت خبری معروف که به سرعت اخبار را پوشش می‌دهد و به ویژه در مورد رویدادهای جاری در فلسطین گزارش‌های به‌روزرسانی شده‌ای ارائه می‌دهد دتیک نیوز است که یکی از پربازدیدترین وبسایت‌های خبری در اندونزی است.
   • وبسایت : https://www.detik.com/
3. مجله خبری و روزنامه تمپو
   • یک منبع خبری معتبر که به تحلیل‌های عمیق و گزارش‌های تحقیقی مشهور است. تیپو به طور منظم مقالاتی در مورد مسائل فلسطین منتشر می‌کند و به بررسی ریشه‌های تاریخی و سیاسی این درگیری می‌پردازد.
   • وبسایت : https://www.tempo.co/
4. روزنامه ریپوبلیکا
   • روزنامه‌ای با تمرکز ویژه بر مسائل اسلامی و بین‌المللی که به طور مستمر اخبار و تحلیل‌های مربوط به فلسطین را پوشش می‌دهد. به عنوان یکی از منابع اصلی اخبار برای جامعه مسلمان اندونزی شناخته می‌شود.
   • وبسایت: https://www.republika.co.id/
5. آنتارا نیوز
   • خبرگزاری ملی اندونزی که به طور گسترده به پوشش اخبار بین‌المللی، از جمله اخبار مربوط به فلسطین می‌پردازد. با ارائه گزارش‌های دقیق و معتبر، یکی از منابع اصلی خبری در اندونزی است.
   • وبسایت: https://www.antaranews.com/

این وبسایت‌ ها نقش بسیار مهمی در اطلاع‌ رسانی و افزایش آگاهی عمومی درباره وضعیت فلسطین ایفا می‌کنند و به تقویت همبستگی و حمایت از مردم فلسطین در اندونزی کمک می‌کنند

• نقش رسانه‌های اجتماعی

رسانه‌های اجتماعی در اندونزی نقش بسیار فعالی در گسترش اخبار و اطلاعات درباره فلسطین دارند. پلتفرم ‌هایی مانند توییتر، فیسبوک و اینستاگرام به کاربران این امکان را می‌دهند تا اخبار را به سرعت منتشر و همبستگی خود را با فلسطینی‌ها ابراز کنند. هشتگ‌های مرتبط با فلسطین به سرعت در این پلتفرم‌ها ترند می‌شوند و کمک می‌کنند تا توجه جهانی به مسائل فلسطین جلب شود.

این هشتگ‌ها به انتشار سریع اخبار، اطلاع‌رسانی و جلب حمایت عمومی کمک کرده‌اند. برخی از برترین هشتگ‌های ترند شده در اندونزی در مورد فلسطین عبارتند از:

1. #SavePalestine  (نجات فلسطین)
   • این هشتگ یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین هشتگ‌ها در اندونزی برای حمایت از فلسطین است. کاربران از این هشتگ برای انتشار اخبار، تصاویر، ویدئوها و پیام‌های همبستگی استفاده می‌کنند.
2. #FreePalestine  (آزادی_فلسطین)
   • یکی دیگر از هشتگ‌های بسیار محبوب که کاربران اندونزیایی برای بیان حمایت خود از مردم فلسطین و اعتراض به اشغالگری اسرائیل به کار می‌برند.
3. #PrayForPalestine  (دعا_برای_فلسطین)
   • این هشتگ برای بیان همدردی و درخواست دعا برای مردم فلسطین در دوره‌های تشدید درگیری‌ها و حملات استفاده می‌شود. کاربران از این هشتگ برای ابراز همدردی و حمایت معنوی استفاده می‌کنند.
4. #BoycottIsrael  (تحریم_اسرائیل)
   • هشتگی که کاربران برای تشویق به تحریم محصولات و شرکت‌های اسرائیلی استفاده می‌کنند. این هشتگ به عنوان بخشی از جنبش بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم اسرائیل (BDS) در اندونزی محبوب است.
5. #AlAqsaUnderAttack  (مسجدالاقصی_تحت_حمله)
   • این هشتگ به ویژه در زمان‌ هایی که حملات به مسجدالاقصی و مناطق مقدس مسلمانان در قدس افزایش می‌یابد، ترند می‌شود. کاربران اندونزیایی از این هشتگ برای ابراز نگرانی و اعتراض به این حملات استفاده می‌کنند.
6. #StopTheWar  (جنگ_را_متوقف_کنید)
   • هشتگی که کاربران برای درخواست پایان دادن به خشونت‌ ها و درگیری‌ها در فلسطین و اسرائیل به کار می‌برند. این هشتگ بیشتر در دوره‌های تشدید درگیری‌ها و حملات نظامی ترند می‌شود.

این هشتگ‌ها نشان‌دهنده همبستگی و حمایت گسترده مردم اندونزی از فلسطین و تلاش آن‌ها برای جلب توجه جهانی به مسائل فلسطین هستند. رسانه ‌های اجتماعی در اندونزی نقش بسیار فعالی در ترویج این هشتگ‌ها و افزایش آگاهی عمومی دارند.

• تلاش‌های بشردوستانه

تعهد اندونزی به فلسطین فراتر از حمایت سیاسی بلکه به تلاش‌ های بشردوستانه نیز توجه دارد. سازمان‌های غیر دولتی اندونزیایی بسیاری به طورفعال در فلسطین فعالیت می‌کنند و به جوامع آسیب دیده کمک و حمایت می‌رسانند. این سازمان‌ها بر روی طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها، از جمله کمک‌ های پزشکی، آموزش و توسعه زیرساخت‌ها تمرکز دارند. کمپین ‌های جمع‌آوری کمک‌های عمومی رایج هستند و اندونزیایی‌ها به طور سخاوتمندانه برای حمایت از قضایای فلسطین کمک می‌کنند. دولت اندونزی نیز در تلاش‌های بشردوستانه بین‌المللی مشارکت می‌کند و پشتیبانی مالی و لجستیکی ارائه می‌دهد. این تلاش‌ها اغلب در رسانه‌ها برجسته می‌شوند و آگاهی و حمایت عمومی را تقویت می‌کنند. تأثیر کمک‌های بشردوستانه اندونزی در فلسطین احساس می‌شود و حسن نیت و همبستگی را تقویت می‌کند. تلاش‌های بشردوستانه رویکرد جامع اندونزی در حمایت از فلسطین را نشان می‌دهد.

در سال گذشته، سازمان‌های محمدیه و نهضت العلماء در اندونزی کمک‌های قابل توجهی به فلسطین داشته‌اند. محمدیه، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های اسلامی در اندونزی، حمایت خود را از مردم فلسطین با ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه و نیروهای داوطلب اعلام کرده است. این سازمان با همکاری نهادهای معتبر، تلاش کرده است تا به قربانیان جنگ، به‌ویژه کودکان و زنان، کمک کند.

در همین راستا، مجمع علمای اندونزی (MUI) نیز با صدور بیانیه‌هایی، حمایت خود را از فلسطین اعلام کرده و از تمامی مسلمانان خواسته است تا برای مردم فلسطین دعا کنند و کمک‌های مالی خود را به نهادهای معتبر ارائه دهند. علاوه بر این، MUI از همه خطیبان نماز جمعه خواسته است تا در خطبه‌های خود به حمایت از فلسطین پرداخته و برای آزادی و صلح دائمی دعا کنند. این تلاش‌ها نشان‌دهنده تعهد مستمر این سازمان‌ها به حمایت از حقوق فلسطینیان و تلاش برای ایجاد صلح و عدالت در منطقه است.

در سال ۲۰۲۳، اندونزی کمک‌های مالی و انسان‌دوستانه قابل توجهی به فلسطین ارائه کرد. آژانس توسعه بین‌المللی اندونزی (Indonesian AID) تقریباً ۱۴۰.۴۵ میلیارد روپیه (حدود ۹.۵ میلیون دلار آمریکا) برای فعالیت‌ های انسان‌ دوستانه جهانی اختصاص داد که شامل کمک به فلسطین نیز بود. علاوه بر این، در نوامبر ۲۰۲۳، اندونزی محموله‌ای از کمک ‌های انسان ‌دوستانه به ارزش ۳۱.۹ میلیارد روپیه (حدود ۲ میلیون دلار آمریکا) ارسال کرد که شامل تجهیزات پزشکی و اقلام ضروری دیگر بود. علاوه بر این اندونزی یک کشتی بیمارستانی با ۲۰۰ تن کمک‌های انسان‌دوستانه، شامل غذا، دارو، چادر و آب پاک، به غزه اعزام کرد. این تلاش ها نشان‌ دهنده تعهد مداوم اندونزی به حمایت از فلسطین در مواجهه با بحران انسانی است.

• دیدگاه‌های آموزشی و آکادمیک

دانشگاه‌ها و موسسات آکادمیک اندونزی نقش مهمی در تقویت درک و حمایت از قضیه فلسطین دارند. دوره ‌های مطالعات خاورمیانه اغلب بر روی درگیری اسرائیل و فلسطین تمرکز دارند و به دانشجویان درک عمیقی از مسائل ارائه می ‌دهند. کنفرانس‌ها و سمینارهای آکادمیک به طور مکرر به این موضوع پرداخته و محققان، فعالان و سیاست‌گذاران را گرد هم می‌آورند. محققان اندونزیایی به گفتمان جهانی در مورد فلسطین از طریق پژوهش‌ ها و نشریات خود کمک می‌کنند. برنامه‌های آموزشی و سازمان‌های دانشجویی نیز در فعالیت‌های تبلیغاتی و آگاهی‌بخشی شرکت می‌کنند. این تلاش‌های آکادمیک به حفظ افکار عمومی آگاهانه و حمایت از فلسطین کمک می‌کند. جامعه آکادمیک به این ترتیب پل ارتباطی بین درک تاریخی و فعالیت معاصر است.

دانشگاه ها و موسسات آکادمیک فعال وحامی فلسطین

1. 1. دانشگاه اندونزی (Universitas Indonesia - UI)

فعالیت‌ ها و کمک ‌ها:

• برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ها: دانشگاه اندونزی به طور منظم سمینارها و کنفرانس‌های بین‌المللی در مورد مسائل فلسطین برگزار می‌کند. این رویدادها به بحث و بررسی موضوعات مختلف از جمله حقوق بشر، سیاست‌های بین‌المللی و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی درگیری‌ها می‌پردازند.
• بورسیه‌های تحصیلی: دانشگاه اندونزی بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان فلسطینی ارائه می‌دهد تا آن‌ها بتوانند در این دانشگاه تحصیل کنند.
  2. دانشگاه گادجاه مادا (Universitas Gadjah Mada - UGM)
• فعالیت‌ها و کمک‌ها:

• برنامه‌های آموزشی: دانشگاه گادجاه مادا برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی در مورد مسائل خاورمیانه و فلسطین برگزار می‌کند. این برنامه‌ها به دانشجویان کمک می‌کند تا درک بهتری از تاریخ و سیاست ‌های منطقه‌ای داشته باشند.
• حمایت از دانشجویان فلسطینی: دانشگاه گادجاه مادا نیز بورسیه ‌هایی به دانشجویان فلسطینی ارائه می‌دهد تا آن‌ ها بتوانند تحصیلات خود را در اندونزی ادامه دهند.

• 3. دانشگاه اسلامی شریف هدایت‌الله جاکارتا (UIN Syarif Hidayatullah Jakarta)
• فعالیت‌ ها و کمک‌ها:

• سمینارهای بین‌المللی: دانشگاه اسلامی شریف هدایت‌الله جاکارتا میزبان سمینارهای بین‌المللی در مورد فلسطین و مسائل مربوط به حقوق بشر و عدالت اجتماعی است. این سمینارها با مشارکت دانشمندان، فعالان و سیاست‌گذاران برگزار شده است .
• برنامه‌های آموزشی و فرهنگی: این دانشگاه برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در حمایت از فلسطین برگزار می‌کند و به دانشجویان اندونزیایی و فلسطینی کمک می‌کند تا از نزدیک با مسائل فلسطین آشنا شوند.

• 4. دانشگاه اسلامی محمدیه (Universitas Muhammadiyah)
• فعالیت‌ها و کمک‌ها:

• برگزاری کنفرانس‌ ها: دانشگاه اسلامی محمدیه کنفرانس‌ها و رویدادهای آموزشی در مورد فلسطین برگزار می‌کند. این رویدادها به بحث و تبادل نظر در مورد راه ‌های حمایت از فلسطین و مسائل حقوق بشر می‌پردازند.
• بورسیه‌های تحصیلی: دانشگاه اسلامی محمدیه بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان فلسطینی ارائه می‌دهد تا آن‌ها بتوانند در این دانشگاه تحصیل کنند.تاکنون 200 دانشجو فلسطینی در دانشگاه های محمدیه بورسیه شده اند. 

سمینار ها و کنفرانس‌ های مهم در مورد فلسطین در اندونزی

1. سمینار بین‌المللی فلسطین در دانشگاه اندونزی (UI):
   • این سمینار به موضوعات مختلفی از جمله حقوق بشر، سیاست‌ های بین‌المللی و تاثیرات اجتماعی و اقتصادی درگیری‌های فلسطین می‌پردازد. دانشمندان و فعالان بین‌المللی در این سمینار به تبادل نظر و ارائه مقالات علمی می‌پردازند.
   • این سمینار به طور سالانه در ماه می برگزار می‌شود.

2. کنفرانس حمایت از فلسطین در دانشگاه گادجاه مادا (UGM):
   • این کنفرانس به بررسی روش‌های حمایت از فلسطین و نقش دانشگاه‌ها در تقویت همبستگی بین‌المللی می‌پردازد. دانشجویان و اساتید از کشورهای مختلف در این کنفرانس شرکت می‌کنند.
   • این کنفرانس به طور سالانه در ماه نوامبر برگزار می‌شود. در سال 2023، این کنفرانس در 15 نوامبر برگزار شد و برای سال 2024 نیز در همان ماه برنامه‌ریزی شده است.

3. سمینار بین‌المللی در دانشگاه اسلامی شریف هدایت‌الله جاکارتا (UIN Syarif Hidayatullah
   • این سمینار به بررسی مسائل حقوق بشر و عدالت اجتماعی در فلسطین و نقش دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی در حمایت از مردم فلسطین می‌پردازد.
   • این سمینار هر سال در ماه ژوئن برگزار می‌ شود. در سال 2023، این سمینار در 10 ژوئن برگزار شد و برای سال 2024 نیز در همان ماه برنامه‌ریزی شده که رایزن فرهنگی کشورمان بعنوان سخنران این سمینار است.

4. کنفرانس حمایت از فلسطین در دانشگاه اسلامی محمدیه (Universitas Muhammadiyah):
   • این کنفرانس به بررسی راه‌ های حمایت از فلسطین و نقش دانشگاه ‌ها در ترویج آگاهی و حمایت از مردم فلسطین می‌پردازد. این کنفرانس به طور سالانه در ماه اکتبر برگزار می‌شود. در سال 2023، این کنفرانس در 25 اکتبر برگزار شد و برای سال 2024 نیز در همان ماه برنامه‌ریزی شده است.

• تهدیدات ، فرصت ها و نسبت آن با جمهوری اسلامی ایران

آینده روابط اندونزی و فلسطین به نظر می‌رسد درمسیرحمایت همه جانبه ازمردم فلسطین باشد. با تغییرات دینامیک ‌های منطقه‌ای و جهانی، نقش و شکل حمایت اندونزی ازحقوق فلسطینی ‌ها نیزممکن است تغییر کند. درمقابل دولت با در نظر گرفتن همه جوانب پتانسیل افزایش مشارکت در فرآیند های صلح و تلاش‌های دیپلماتیک را دردستور کار خود دارد. دولت خوب می داند حمایت عمومی و مردمی همچنان ادامه خواهد داشت چرا که این حمایت ها توسط عوامل مذهبی، فرهنگی و بشردوستانه خارج از مجموعه دولت انجام می ‌شود. نفوذ رو به رشد کشوراندونزی درسیاست بین‌ المللی و ارسال پیام صلح و اسلام وسطین می‌تواند تلاش‌ های تبلیغاتی را درسطح جهانی تقویت کند. با این حال، تعادل این حمایت با روابط دیپلماتیک نیاز به استراتژی دقیق دارد. آینده همچنین  شاهد تلاش‌ های بشردوستانه و آموزشی مداوم به فلسطین خواهد بود. یعنی اینکه تعهد اندونزی به فلسطین همچنان به عنوان یکی از ارکان سیاست خارجی آن باقی خواهد ماند. ایران نیز می تواند ازاین فرصت درجهت تعمیق روابط و همکاری های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بهره مند شود. در ادامه به برخی از فرصت ها و تهدیدات اشاره می شود. 

• فرصت ها:

1. کشورهای عربی خصوصا عربستان سعودی درنزد افکارعمومی و مردم اندونزی قبل ازعملیات طوفان الاقصی و وعده صادق دارای مقبولیت بودند ولی با آغاز عملیات طوفان الاقصی نفوذ و محبوبیت ایران درکشورمسلمان اندونزی نسبت به کشور های عربی بیشترشده است.حمایت های جمهوری اسلامی ایران،خصوصا رهبرمعظم انقلاب از مردم فلسطین در این مدت بعنوان یکی از مولفه مهمی است که در میزان نفوذ و محبوبیت نقش اساسی داشته است. از یک طرف عملیات وعده صادق نیز بر میزان محوبیت و نفوذ ایران در میان مقامات و مردم این کشور افزوده است.

2.همکاری با سازمان‌های اسلامی:

• • همکاری با سازمان‌ های بزرگ اسلامی مانند محمدیه و نهضت‌العلما و مجلس العلما جهت برپایی نشست های با موضوع جهان اسلام خصوصا فلسطین

3.تعامل با دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی:

• • حمایت و مشارکت با برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ ها در دانشگاه‌ های اندونزی درخصوص موضوعات مهم جهان اسلام و تاکید بر نقش غرب دراسلام هراسی.
  • ارائه بورسیه‌ های تحصیلی به دانشجویان فلسطینی از طریق همکاری با دانشگاه ‌های مطرح اندونزی وجمهوری اسلامی ایران

4.رسانه‌ ها و شبکه‌ های اجتماعی:

• • استفاده از رسانه ‌های اندونزیایی برای انتشار اخبار و افزایش آگاهی نسبت به موضوع مهم  فلسطین.
  • همکاری با تأثیرگذاران شبکه ‌های اجتماعی برای ترویج حمایت از فلسطین.
  • بهره برداری از هشتگ های ترند شده در جهت تبیین اسلام رحمانی 

5.روابط دیپلماتیک:

• • تقویت همکاری‌ های دیپلماتیک با اندونزی درسازمان‌های بین ‌المللی مانند سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی برای پیشبرد موضوع فلسطین.

• تهدیدات:

• رقابت با سایر کشورها:

• کشورهای دیگری مانند ترکیه و مالزی نیز فعالانه درحمایت از فلسطین دراندونزی فعالیت می‌کنند که بیم آن می رود در ارائه واقعیت های میدانی و با ورود جریان های تکفیری ولاییک هدف و پیام اصلی تحریف شود.

·  حساسیت‌ های داخلی اندونزی:

• مسائل داخلی و حساسیت ‌های مذهبی در زمینه فقه شیعه در اندونزی ممکن است به تهدیداتی برای همکاری‌ های ایران در حمایت از فلسطین تبدیل شود. غربی ها خصوصا رسانه های صهیونیستی  با آغاز عملیات طوفان الاقصی و دست برتر نیروهای حماس دراین عملیات، ایران را عامل اصلی این عملیات می دانستند. صهیونیست ها و غربی با به راه انداختن ایران هراسی تلاش کردند اینطور وانمود کنند که این جنگ مذهبی است و اسراییل با یک جنک تمام عیار مذهبی (شیعه و سنی )روبرواست.ولی درعمل شکست خورده اند.              

• مذاکرات برای عادی ‌سازی روابط:

• اسرائیل و اندونزی درحال مذاکره برای عادی ‌سازی روابط دیپلماتیک بودند و درصدد بودند تا عادی سازی روابط را بصورت محرمانه بدوراز افکارعمومی خصوصا جریان های اسلامی دراکتبر 2023   از سر بگیرند. این مذاکرات به دلیل عملیات طوفان الاقصی توسط حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023 و جنگ‌های متعاقب آن به تعویق و در عمل منتفی افتاد.
• بخشی از توافقات اولیه شامل تبادل دفاتر تجاری بین دو کشور بود. قرار بود این دفاتر بر توسعه روابط اقتصادی، تجاری، فناوری و فرهنگی تمرکز کنند و همچنین خدمات کنسولی ارائه دهند
• یکی از انگیزه‌های اصلی اندونزی برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل، تلاش برای پیوستن به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) بود. این سازمان شرط کرده بود که اندونزی باید روابط دیپلماتیک با تمام اعضای OECD از جمله اسرائیل را برقرار کند تا بتواند به عضویت این سازمان در آید.

• نتیجه‌گیری

حمایت اندونزی از فلسطین ریشه در زمینه‌ های تاریخی، فرهنگی و مذهبی دارد. از سیاست‌ های دولتی تا افکار عمومی، نقش رسانه ها و تلاش ‌های بشردوستانه، پیوند بین این دو ملت قوی و چند بعدی است. در حالی که چالش‌ هایی وجود دارد، احساس کلی در اندونزی همبستگی و حمایت از خودمختاری ودولت مستقل فلسطین است. این رویکرد جامع تضمین می‌کند که اندونزی همچنان به عنوان یک حامی صریح فلسطین در صحنه جهانی باقی بماند. با پیشرفت‌ های آینده، تعهد اندونزی به عدالت و حقوق بشر همچنان موضع آن کشور در مورد فلسطین را هدایت خواهد کرد. رابطه پایدار بین اندونزی و فلسطین نمونه‌ای از قدرت همبستگی بین ‌المللی و احترام متقابل است.درمقابل انتظار مردم از دولت اینست که در برابر جنایات صهیونیست ها منفعل نباشد، بلکه عمل گرا باشد.

• منابع:

• وزارت امور خارجه جمهوری اندونزی. (سال‌های مختلف). بیانیه‌های رسمی در مورد مسائل فلسطینی.

https://www.kemlu.go.id

• وب سایت سازمان محمدیه

 Muhammadiyah.or.id

• وب سایت:

hidayatullah.com

• سایت خبری آنتارا نیوز

https://m.antaranews.com/

• سایت خبری کمپاس

https://www.kompas.com/

• سوکما، ریزال. (2011). "سیاست خارجی اندونزی و دوراهی دموکراتیزاسیون." تیلور و فرانسیس.
• مرکز تحقیقاتی پیو. (2013). "مسلمانان جهان: دین، سیاست و جامعه."
• مرکز تحقیقاتی پیو

Pew Research Center | Numbers, Facts and Trends Shaping Your World | Pew Research Center

• "صدای اسلام در جنوب شرق آسیا: منبع معاصر." موسسه مطالعات جنوب شرق آسیا.
• ACT (اقدام سریع امداد). (سال‌های مختلف). گزارش‌ها و به‌روزرسانی‌های پروژه‌های بشردوستانه در فلسطین.
• سایت رسمی ACT

act.id

• انور، دوی فورچونا. (2010). "اندونزی و دنیای مسلمان: بین اسلام و سکولاریسم در سیاست خارجی سوهارتو و فراتر از آن.
•  موسسه تحقیقات آسیا، دانشگاه ملی سنگاپور
• سوبکتی، گوناوان. (2018). "حمایت اندونزی از فلسطین: سیاست خارجی پایدار در میان دینامیک‌های بین‌المللی.
•  مجله علوم اجتماعی و انسانی اندونزی
• تحقیق و مشاوره سیفول (SMRC). (2020). "افکار عمومی در مورد مسائل بین‌المللی در اندونزی
• SMRC

• وب سایت دانشگاه اندونزی  https://www.ui.ac.id/
• وب سایت دانشگاه گادجاه مادا https://www.ugm.ac.id/
• وب سایت دانشگاه اسلامی شریف هدایت‌الله جاکارتا https://www.uinjkt.ac.id/
• وب سایت دانشگاه اسلامی محمدیه https://www.muhammadiyah.ac.id/